Khứu giác của loài chó là một trong những giác quan nhạy cảm nhất và chúng luôn thích tận dụng nó để tìm hiểu về thế giới. Khả năng nhận biết mùi hương của chó tốt hơn rất nhiều so với con người, giúp chúng nhận ra những thay đổi tinh tế xung quanh như nhiệt độ môi trường, bệnh tật ở người, thảm họa thiên nhiên hoặc tìm thấy bom, súng và ma túy. Không chỉ vậy, chó còn biết khi nào chủ nhân đang cảm thấy căng thẳng, lo âu hoặc hoảng sợ.
Lần ra "các dấu vết tinh tế"
Các nhà khoa học ước lượng mũi của chó nhạy hơn con người từ 10.000 đến 100.000 lần (1). Trong khi chúng ta chỉ có khoảng 6 triệu thụ thể khứu giác (hay tế bào khứu giác, có chức năng giúp não nhận biết mùi hương sự vật), loài chó lại sở hữu đến 300 triệu thụ thể. Vùng não xử lý mùi hương của chó cũng lớn hơn 40 lần so với con người (2).
Ánh sáng và mùi là hai loại kích thích khác nhau trong môi trường. Ánh sáng di chuyển rất nhanh, đi đến tầm nhìn của chúng ta ngay lập tức, nhưng cũng dễ bị cản trở bởi các chướng ngại vật như bức tường. Mùi hương lại là những phân tử nhỏ bay trong không khí và truyền đi chậm hơn, có thể khuếch tán và tồn tại thời gian dài. Chúng "tiết lộ" về những gì xảy ra trong quá khứ, chẳng hạn như ai đó vừa ở trong phòng, thứ mà ánh sáng không làm được. Nhưng để hiểu được thông tin đó, cần có một khứu giác phù hợp hoặc ít nhất là bộ não đủ nhạy để chú ý đến những chi tiết mà mùi hương cung cấp.
Mũi và phần não liên quan đến khứu giác của chó hoạt động theo cách khá phức tạp, khác xa với con người, nhưng nhờ vậy mà chúng lần ra các dấu vết tinh tế mà người không thể làm được. Khi được huấn luyện, chó có thể đánh hơi bom mìn, ma túy, truy đuổi tội phạm và cả tìm xác chết.
Nhận biết cảm xúc thật của con người
Mũi của chó không "giao tiếp", nhưng nó biết diễn giải toàn bộ câu chuyện mà không cần dùng đến câu từ. Bằng cách đánh hơi các chất hóa học do đồng loại tiết ra, một chú chó có thể phân biệt người bạn mới là con đực hay con cái, vui vẻ hay hung dữ hoặc khỏe mạnh hay ốm yếu. Chúng sử dụng khứu giác của mình như một "chiếc la bàn" để tìm đường đi hoặc xác định đâu là những chú chó “đã lâu ngày không gặp”.
Đặc biệt, chó còn cảm nhận được sự sợ hãi, lo lắng hay cảm giác căng thẳng ở người. Một phát hiện gần đây chỉ ra, chúng có khả năng phân biệt người nào đang thấy thoải mái và người nào đang bị căng thẳng (3). Cụ thể, các nhà nghiên cứu đã cho những người tham gia giải một bài toán khó, đồng thời gắn cảm biến để liên tục đo nhịp tim cùng huyết áp trước và sau khi giải toán. Họ thu thập mẫu mồ hôi và hơi thở của những người này, sau đó để các chú chó đánh hơi.
Những chú chó tham gia vào nghiên cứu đều là thú cưng, được chủ nhân đưa cho các nhà nghiên cứu huấn luyện bằng phương pháp củng cố tích cực mỗi tuần một lần trong phòng thí nghiệm. Kết quả cho thấy, những chú cún này đã chọn chính xác mẫu của người bị căng thẳng khoảng 94% trong tổng số 720 lần thử nghiệm.
Đó là vì khi gặp căng thẳng tâm lý, não bộ con người tạo nên những thay đổi về nội tiết tố và hệ thần kinh, từ đó ảnh hưởng đến mùi trên cơ thể. Chúng ta sản sinh ra hormone "chiến đấu hoặc bỏ chạy" adrenaline - loại hormone mà chó có thể đánh hơi được trong khi con người thì không. Nhịp tim và lưu lượng máu gia tăng cũng khiến các chất hóa học biểu hiện lên bề mặt da, giúp chó nhận biết dễ dàng hơn. Vì vậy, chúng ta không thể “cố gắng che dấu cảm xúc thật” trước mặt những người bạn này.
Phát hiện trên giúp các nhà khoa học hiểu hơn về mối liên hệ sâu sắc giữa người với chó và cách chó nhận thức, tương tác với những trạng thái tâm lý khác nhau của con người. Loài động vật thông minh và đáng yêu này còn được biết đến với khả năng tạo ra nhiều hiệu ứng tâm lý tích cực.
Chó giúp mọi người thấy tốt hơn bằng cách làm giảm cảm giác lo lắng, triệu chứng trầm cảm, xoa dịu nỗi cô đơn và thậm chí khuyến khích chúng ta tăng cường tập thể dục (4). Đó cũng là lý do vì sao chúng thường được dùng để hỗ trợ những người mắc chứng rối loạn lo âu, những người cần phục hồi sau sang chấn hoặc giúp trị liệu, giảm đau cho những bệnh nhân trong bệnh viện (5), (6).
Để hiểu hơn về cách chung sống khỏe mạnh với chó, độc giả có thể tham khảo thêm bài viết Những chỉ dẫn khoa học giúp chó sống khỏe sống lâu hoặc 3 bài tập cho chó con giúp cuộc sống của bạn dễ dàng hơn.
Comments