Thú cưng trị liệu (Animal-assisted Therapy) là hình thức trị liệu có sự can thiệp bằng vật nuôi đã được huấn luyện (1). Mục đích của việc sử dụng thú cưng trị liệu có thể là tăng cường chức năng về thể chất, xã hội, tâm lý hoặc nhận thức ở cả những người khỏe mạnh hoặc đang gặp vấn đề về sức khỏe thể chất lẫn trạng thái tinh thần.
Những loài vật nào có thể "trị liệu" cho con người?
Phương pháp này dựa trên lý thuyết về mối quan hệ giữa thú cưng và con người (2). Lý thuyết này cho rằng con người sẽ luôn muốn được tương tác với thú cưng, do đó mối quan hệ tương hỗ giữa con người và động vật có tác động tích cực đến sức khỏe và sự phát triển cho cả đôi bên.
Những thú cưng có thể tham gia vào phương pháp trị liệu này rất đa dạng, tuy nhiên, phù hợp nhất vẫn là chó, mèo, cá và cả ngựa.
Trên thế giới đã có rất nhiều trường hợp thành công với phương pháp thú cưng trị liệu. Đoạn clip về cậu bé Caleb Howard và chú chó Colonel được đăng tải trên YouTube nhận về hơn 9 triệu lượt xem là một ví dụ (3). Caleb 6 tuổi không may gặp tai nạn giao thông, dẫn đến gãy xương và chấn thương sọ não. Bác sĩ cảnh báo rằng cậu bé có thể sẽ không thể vượt qua, hoặc nếu có, cũng không thể hồi phục như cũ. Trong giai đoạn hiểm nghèo đó, Caleb đã thực hiện phương pháp thú cưng trị liệu cùng một chú chó giống Golden Retriever tên là Colonel. Dần dần, Caleb hoạt bát trở lại, đôi mắt em sáng lên sự và nụ cười tươi.
Trong một báo cáo khác vào năm 2006, cô bé Anne 10 tuổi cũng được sắp xếp điều trị bằng phương pháp này vì gặp phải vấn đề về sức khỏe tinh thần lẫn thể chất do bị lạm dụng trong quá khứ. Các chuyên gia áp dụng phương pháp thú cưng trị liệu như một phần mở rộng của liệu trình điều trị tâm lý. Từ đó, họ quan sát thấy hành vi trước và sau của cô bé thay đổi tích cực khi cho tiếp xúc với những chú chó đặc biệt (4).
Thú cưng giúp chúng ta giảm lo lắng và cô đơn
Nhiều nghiên cứu đã cho thấy phương pháp này hữu hiệu không chỉ với bệnh nhân mà còn cho những đối tượng khác. Điển hình như học sinh, người cao tuổi cũng được cải thiện sức khỏe tinh thần lẫn thể chất nhờ những việc tưởng chừng đơn giản như là trò chuyện hoặc vuốt ve với những chú chó làm công tác trị liệu.
Trong lĩnh vực sức khỏe tinh thần, thú cưng trị liệu có thể giải phóng các phản ứng thư giãn trong cơ thể, từ đó giảm lo lắng và cảm giác cô đơn, đồng thời cũng có thể hồi phục trí nhớ. Đối với người già, phương pháp này có thể làm cải thiện bệnh Alzheimer, còn đối với trẻ nhỏ, thú cưng trị liệu cũng có tác dụng hỗ trợ trẻ mắc bệnh hiếu động (ADHD) (5), (6), (7), (8).
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những lợi ích mà phương pháp trị liệu này mang lại có giá trị hơn so với việc thụ động ngồi nghe hoặc xem những hình thức giải trí ngắn hạn. Những giây phút thư giãn cùng thú cưng được huấn luyện để làm công tác trị liệu có thể làm giảm các hormone gây căng thẳng cho chúng ta (chẳng hạn như epinephrine và norepinephrine) cũng như tăng mức endorphin giúp giảm đau (còn được gọi là "hormone hạnh phúc") (9), (10).
Trong một thí nghiệm, hai nhà khoa học ở Nam Phi là Odendaal và Meintjes đã đo huyết áp và nồng độ chất dẫn truyền thần kinh trong huyết thanh ở 18 người trưởng thành khỏe mạnh trước và sau khi đọc sách hoặc tương tác tích cực với chó. Huyết áp của họ đã giảm đáng kể sau khi chơi đùa cùng những chú chó, với những thay đổi xảy ra trong khoảng 5 - 24 phút. Huyết áp động mạch trung bình trung bình giảm từ 87,6 mmHg xuống còn 84,4 mmHg sau khi thăm khám (11).
Trên thực tế, khi bệnh nhân vuốt ve vật nuôi, cơ thể họ sẽ giải phóng endorphin và những hormone tích cực khác như oxytocin, prolactin và dopamine có lợi cho việc giảm stress (12).
Thực hiện liệu pháp thú cưng trị liệu như thế nào?
Ở nước ngoài, phương pháp trị liệu bằng thú cưng đã phổ biến từ lâu. Ca đầu tiên ghi nhận việc sử dụng phương pháp này là vào đầu những năm 1900. Phương pháp này được áp dụng cho trẻ em vào những năm 1970 và đến những năm 1980 thì ứng dụng cho cả người trưởng thành (13).
Ở phương pháp này, thú cưng và "con sen" sẽ cùng tuân thủ những yêu cầu của người hướng dẫn có chuyên môn. Họ sẽ rèn luyện, kiểm tra và phải đạt được chứng nhận trước khi thực hiện các chuyến thăm khám để đảm bảo các tương tác diễn ra một cách tích cực, an toàn và không gây gián đoạn cho quá trình điều trị của cho bệnh nhân. Thông thường, một chuyến thăm trị liệu với thú cưng bao gồm việc bệnh nhân dành khoảng 10-15 phút để vuốt ve hoặc chơi đùa cùng một chú chó đã được huấn luyện dưới sự giám sát của người điều khiển. Người bệnh sẽ dành sự tập trung chú ý vào nhu cầu của chú chó và sau đó trả lời các câu hỏi về "người bạn" thú cưng này (14).
Mặc dù đã xuất hiện từ lâu nhưng trị liệu với thú cưng không phải là phương pháp đơn giản và phải được thực hiện dưới sự giám sát của nhà trị liệu và chủ của thú cưng. Hơn nữa, không phải bất cứ thú cưng nào cũng có thể trở thành những thú cưng chữa lành đúng nghĩa. Thế nên, phương pháp này thường được thực hiện ở các trung tâm trị liệu được cấp phép hơn là ở nhà riêng. Nếu được thực hiện tại nhà, thú cưng trị liệu phải có sự giám sát của chuyên gia đã qua huấn luyện ở lĩnh vực này. Một khuyến cáo quan trọng nữa là dù trong bất kỳ trường hợp nào cũng không được để người dưới 18 tuổi một mình tiếp xúc với thú cưng trị liệu.
Cũng cần lưu ý rằng thú cưng trị liệu chỉ là một phương pháp điều trị bổ sung. Do đó, nó không phải là cơ sở để điều trị bất kỳ căn bệnh nào. Thú cưng trị liệu chỉ nên được coi là phương pháp tăng cường hoặc bổ sung cho các phương pháp điều trị khác, như tâm lý trị liệu hoặc vật lý trị liệu.
Comments