Chế độ dinh dưỡng Paleolithic, hay còn gọi là Paleo, là một trong những phương pháp ăn uống thịnh hành tại Bắc Mỹ và một số quốc gia châu Âu.
Lý thuyết này được công bố từ thập niên 1970 bởi bác sĩ tiêu hóa Walter L. Voegtlin đến từ Hoa Kỳ. Ông cho rằng con người hiện đại cần ăn uống như người tiền sử trước khi nền công - nông nghiệp được hình thành từ 20.000 năm trước để ngăn ngừa các "căn bệnh hiện đại" như thừa cân, tiểu đường, bệnh về tim, bệnh đường ruột, suy thoái thần kinh và ung thư. Đặc trưng ăn uống của người tiền sử là tiêu thụ những gì săn bắt hoặc nhặt hái được từ thiên nhiên.
Theo lý thuyết này, con người hiện đại nên ăn những loại thực phẩm chính bao gồm:
Thịt từ động vật được nuôi bằng cỏ hoặc săn bắt từ thiên nhiên
Cá bắt từ nguồn tự nhiên
Trứng
Rau
Củ như khoai tây, khoai lang, củ cải
Trái cây
Hạt như hạnh nhân, macadamia, đậu phộng, hạt điều...
Gia vị tươi hoặc khô chưa qua chế biến
Các loại dầu tốt như dầu oliu, dầu trái bơ và mỡ tự nhiên
Chất làm ngọt duy nhất trong trường phái dinh dưỡng Paleo là mật ong hoặc vị ngọt tự nhiên từ nước ép trái cây. Đường tinh luyện và những chất ngọt nhân tạo khác đều không được sử dụng.
Sử dụng muối tự nhiên nhưng phải có chừng mực
Dinh dưỡng Paleo (nguyên bản Walter L. Voegtlin) cho rằng con người không nên ăn những loại thực phẩm sau:
Sản phẩm nông nghiệp dạng hạt như gạo, lúa mạch, lúa mì, bo bo... và các món ăn chế biến từ những sản phẩm này, ví dụ: bánh mì, pasta, và các loại bánh ngọt tráng miệng
Cây họ đậu như đậu lăng, đậu đỏ, đậu xanh...
Sữa và tất cả sản phẩm làm từ sữa
Thức ăn sản xuất công nghiệp như thịt hộp, xúc xích, giò, chả, sốt spaghetti, paté...
Dầu thực vật bao gồm dầu hướng dương, dầu đậu nành, dầu hoa rum (safflower), dầu hạt lanh (cottonseed), dầu bắp và dầu hạt nho (grapeseed)
Sản phẩm có chất béo trans như bơ thực vật và các loại thức ăn sản xuất công nghiệp
Đường tinh luyện và các chất làm ngọt nhân tạo
Nước giải khát nói chung, thức uống có cồn và những loại nước uống đóng gói sẵn
Bánh, kẹo, chocolate, kem và snack nói chung.
Như vậy, chế độ dinh dưỡng Paleo theo lý thuyết của Walter L. Voegtlin đề cao việc lựa chọn thực phẩm tự nhiên chưa qua chế biến.
Trong những năm gần đây, chế độ dinh dưỡng Paleo đang dần được biến tấu để phù hợp với cuộc sống hiện đại và văn hóa ẩm thực của từng quốc gia. Cộng đồng theo đuổi Paleo đã đồng thuận bổ sung một vài sản phẩm vào chế độ dinh dưỡng này, bao gồm:
Gạo trắng
Bơ và phô mai làm từ sữa bò nuôi bằng cỏ (grass fed butter & cheese)
Rượu vang
Chocolate đen
Trà tự nhiên
Cà phê tự nhiên
Độc đáo nhưng thiếu linh hoạt và thuyết phục
Dù nhận được rất nhiều hưởng ứng, đặc biệt từ những người nổi tiếng như Gwyneth Paltrow, nhưng chế độ dinh dưỡng Paleo lại đối mặt phải không ít hạn chế do đó chưa được cộng đồng khoa học công nhận lợi ích mà lý thuyết này đưa ra.
Một trong những vấn đề mà các chuyên gia dinh dưỡng chỉ ra đó là sự lệ thuộc vào thịt và cá, chưa phản ánh đúng chế độ dinh dưỡng của người tiền sử. Những người sinh sống ở vùng biển sẽ dễ dàng tiếp cận cá hơn so với những người sống trên núi (thường lệ thuộc vào thịt). Ngoài ra, những người sống ở sa mạc lại bị lệ thuộc vào thực vật hơn vì nguồn cá và thịt có thể khan hiếm. Thêm vào đó, ở vùng cực lạnh, con người thường phải ăn thịt, xương và tất cả mọi bộ phận của con vật vì khó có thể tìm được rau củ quả để ăn.
Một chi tiết khác chưa được nghiên cứu rõ ràng trong chế độ Paleo là lượng thịt cá được phép tiêu thụ hàng ngày. Theo khoa học, người tiền sử không có sẵn thịt cá để ăn đều đặn theo ngày vì họ phải tổ chức săn bắt. Trong môi trường sống hiện đại khi tính sẵn có của thịt và cá rất cao, việc lệ thuộc vào hai thành phần này sẽ mang đến nhiều rủi ro phát triển bệnh gout, suy tim, và tiểu đường.
Lý thuyết Paleo cũng chưa bao gồm thông tin chi tiết về cách chế biến thực phẩm phù hợp với người hiện đại. Nghiên cứu cổ sinh vật học cho thấy con người tiền sử chế biến thức ăn bằng phương pháp nướng trực tiếp trên lửa vì thế loại trừ hoàn toàn những phương pháp nấu ăn như hầm, chiên, xào... mà cộng đồng Paleo hiện đại khuyên dùng. Ngoài ra, tùy vào giai đoạn phát triển mà con người tiền sử sử dụng hình thức ăn thịt sống hoặc nấu chín thịt. Tuy nhiên, lý thuyết Paleo cũng chưa làm rõ được chi tiết này.
Rốt cuộc, khoa học hiện nay chưa chứng minh được rằng con người tiền sử có sức khỏe tốt hơn con người hiện đại nhờ vào thói quen ăn uống của họ. Cộng đồng Paleo cũng chưa có đủ dữ liệu nghiên cứu thuyết phục rằng chế độ dinh dưỡng này có khả năng cải thiện sức khỏe của con người.
Vì thế, điều mà chúng ta học được từ lý thuyết Paleo là lựa chọn phần lớn thực phẩm từ thiên nhiên cho bữa ăn hàng ngày và hạn chế thực phẩm chế biến, hoặc đã qua sản xuất công nghiệp.
Comentários