Câu hỏi tắm gội bao nhiêu lần một tuần là đủ có vẻ luôn là đề tài gây tranh cãi, vì định nghĩa "sạch sẽ" là về mặt cảm giác, trong khi sức khỏe cho da và da đầu vốn chịu ảnh hưởng của yếu tố di truyền, sinh học, văn hóa, lối sống, khí hậu theo từng khu vực. Song, các chuyên gia da liễu không hoàn toàn đứng về phía nhóm cổ vũ tắm gội mỗi ngày. Vậy thì ta nên tắm gội tần suất thế nào là hợp lý?
Ranh giới giữa nên và không nên tắm gội thường xuyên
Theo bác sĩ Murad Alam, Phó trưởng khoa Da liễu học tại Trường Y Feinberg thuộc Đại học Northwestern (Chicago, Hoa Kỳ), có rất nhiều yếu tố quyết định đến tần suất tắm gội của một người như loại da, mức độ tăng tiết dầu của da, cách da bài tiết và xử lý chất bẩn, cũng như các yếu tố về văn hóa, lối sống, đặc điểm di truyền, độ tuổi...
Dầu nhờn (sebum) trong da đầu có vai trò rất quan trọng trong việc giữ da luôn được cấp ẩm đầy đủ, nuôi dưỡng các vi khuẩn có lợi trên da và tránh bị khô. Thế nhưng, quá nhiều dầu thừa sẽ khiến lỗ chân lông hoặc nang tóc bí bách và nảy sinh ra các vấn đề về da.
Dầu gội, xà phòng và các sữa tắm ra đời nhằm làm sạch dầu nhờn, bụi bẩn, mồ hôi, gàu và tàn dư của những sản phẩm dưỡng da hay sản phẩm tạo kiểu tóc.
Tuy nhiên, bên cạnh sự thất thoát lớp dầu tự nhiên khi tắm gội, những động tác chà xát, nước nóng, xà phòng trong thời gian dài và quá mức sẽ dẫn tới tình trạng khô da, giết chết hệ vi sinh vật có lợi cho da, suy giảm "trí nhớ của hệ miễn dịch" (1).
Song, tổn thương da chưa dừng lại ở thời điểm khóa vòi nước. Thực tế là sau khi tắm xong, chúng ta có xu hướng chà xát và lau khô bằng khăn tắm. Khi đó, độ ẩm còn sót lại trên bề mặt da sẽ thấm hút vào khăn.
Như vậy, chúng ta dường như đã "quên không tính" mức độ ẩm cần có cho da. Có thể nói, chúng ta tắm gội thường xuyên là vì thói quen, tập quán và cũng là để xua đi cảm giác khó chịu.
Chính vì vậy, câu hỏi quan trọng không phải là "tắm gội bao nhiêu lần một tuần?", mà là "nên duy trì độ ẩm ở mức nào để da và tóc luôn khỏe mạnh?".
Những trường hợp cần tắm gội mỗi ngày
Những ai thường xuyên đổ mồ hôi hoặc có làn da tăng tiết dầu thì nên tắm gội mỗi ngày. Việc tắm rửa mỗi ngày một lần giúp rửa trôi bã nhờn lắng dưới da sau một ngày nhiều hoạt động. Chính vì vậy, ở các nước có khí hậu nóng ẩm, như Việt Nam, hoặc với những người chơi thể thao, họ có xu hướng tắm mỗi ngày hoặc nhiều hơn một lần mỗi ngày.
Đối với vấn đề sức khỏe tóc và da đầu, người có da thiên dầu hoặc bị gàu nên gội đầu mỗi ngày. Việc này giúp loại bỏ dầu thừa và gàu, cũng như tránh bị viêm nhiễm, ngứa da đầu. Cần lưu ý rằng, tác nhân gây gàu không phải do da dầu thiếu độ ẩm mà là do nấm mốc hình thành trong lớp dầu trên da đầu (2), từ đó gây ngứa và bong tróc.
Sử dụng dầu gội mỗi ngày có thể giúp những ai có da đầu thiên dầu giảm bớt lượng bã nhờn tích tụ, đồng thời giúp tóc đỡ bết dính, bóng dầu và gây mùi. Theo bác sĩ Alam, những người có mái tóc mỏng cũng cần gội đầu thường xuyên vì lượng tóc ít dẫn đến việc ít hấp thụ dầu nhờn da đầu tiết ra (3).
Ngoài ra, những người thường xuyên sử dụng các sản phẩm tạo kiểu tóc như wax, gel vuốt tóc, keo tạo kiểu... cũng cần gội đầu thường xuyên vì các hóa chất trong các sản phẩm này có thể gây tích tụ bụi bẩn, khiến lỗ chân lông và nang tóc bị tắc nghẽn, tăng tiết dầu dễ bị kích ứng hơn.
Với những người thường xuyên luyện tập hoặc tăng tiết mồ hôi, lượng muối từ mồ hôi cũng có thể gây bí bách lỗ chân lông và nang tóc, nên nhóm này cũng cần tắm gội mỗi ngày.
Song, bác sĩ Shereene Idriss cũng chia sẻ rằng, không nhất thiết phải tắm gội bằng xà phòng, bởi việc tắm bằng nước sạch cũng có thể rửa trôi muối, tạp chất và lượng dầu thừa trong ngày.
Những trường hợp nên tắm gội cách ngày
Những trường hợp sau đây được các chuyên gia da liễu khuyên nên tắm gội cách ngày, cũng như chú tâm đến các sản phẩm dưỡng da, tóc và cách tắm rửa sao cho đúng.
Nếu bạn bị chàm (eczema) hoặc có làn da khô hay da nhạy cảm, việc tắm gội thường xuyên bằng xà phòng có thể làm trầm trọng vấn đề, khiến da dễ kích ứng, châm chích hơn và khô hơn, cũng như tăng nguy cơ viêm da.
Nếu bạn vẫn muốn tắm gội thường xuyên, hãy tắm bằng vòi sen, không tắm lâu và không nên ngâm bồn. Đó là vì thời gian da tiếp xúc với xà phòng, chất bẩn, nước nóng ít hơn nghĩa là da sẽ ít kích ứng hơn. Đồng thời, chúng ta chỉ dùng xà phòng cho những vùng nhạy cảm, vùng da cần làm sạch hoặc vùng da dễ có mùi.
Không phải mọi chất tóc đều có thể đáp ứng được tần suất tắm rửa 1 lần/ngày.
Bác sĩ da liễu Idriss nhấn mạnh rằng, tần suất gội đầu nên phù hợp với độ dày của tóc và mức tiết dầu của da đầu. Liên quan đến sức khỏe da dầu, bác sĩ Idriss không khuyên bệnh nhân gội đầu mỗi ngày bởi việc này có thể dẫn đến các vấn đề về viêm nhiễm, ngứa hoặc các bệnh lý da đầu khác.
Không có công thức chung cho tần suất tắm gội
Như vậy, có thể nói rằng không có nguyên tắc chung nào về tần suất tắm gội, bởi điều này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như sinh học (chủng tộc, độ tuổi), hoặc văn hóa (tập tính, quan niệm, niềm tin). Theo nghiên cứu của Viện Da liễu Hoa Kỳ, người da đen chỉ nên gội đầu mỗi tuần một lần hoặc mỗi hai tuần một lần (4). Trong khi đó, tần suất này ở người châu Á trong vùng khí hậu nóng ẩm có thể là tắm gội mỗi ngày, chẳng hạn như phụ nữ Hồi giáo đeo hijab ở Indonesia (5).
Hoặc ở những khu vực và quốc gia có khí hậu nóng nực quanh năm như Brazil, có người thậm chí còn tắm... hơn 14 lần trong ngày.
Độ tuổi cũng ảnh hưởng đến tần suất tắm gội. Tiến trình tiết bã nhờn ở trẻ nhỏ diễn ra khá chậm, bùng phát ở tuổi dậy thì, duy trì ở độ tuổi trưởng thành và chậm dần sau tuổi 70 (6).
Điều này có nghĩa là trẻ nhỏ và người già không cần phải tắm gội quá nhiều, trong khi trẻ vị thành niên cần vệ sinh đều đặn để tránh các bệnh viêm da.
Bên cạnh đó, các hóa chất trong hóa phẩm làm đẹp cho tóc như thuốc nhuộm, thuốc uốn, thuốc duỗi có thể khiến tóc và da đầu dễ hư tổn hơn (7), (8). Đối với những ai thích làm tóc hoặc có da đầu thiên khô, các chuyên gia da liễu khuyên tần suất gội đầu chỉ nên vào khoảng 2 – 3 lần/tuần, tùy vào vùng khí hậu, nhằm bảo đảm việc duy trì kiểu dáng lẫn sức khỏe tóc.
Ngoài ra, một số loại thuốc như điều trị mỡ máu (statin), thuốc kháng histamin và thuốc lợi tiểu có thể làm tăng mức độ khô ráp của da và da đầu. Trong trường hợp sử dụng các loại thuốc này, người bệnh nên dùng các loại dầu gội và sữa tắm giàu thành phần giữ ẩm để ngăn ngừa tình trạng khô da và da kích ứng.
Bên cạnh đó, có một câu hỏi thường gặp thuộc chủ đề này là "Có nên dùng xà phòng cho vùng kín?". Câu trả lời là không nên. Lý do là bởi độ pH trong các sản phẩm sữa tắm thông thường không phù hợp cho vùng kín nên việc rửa bộ phận sinh dục bằng xà phòng thông thường có thể gây kích ứng. Theo bác sĩ da liễu Azadeh Shirazi tại La Jolla, Calif, để vệ sinh âm đạo, dương vật và vùng hậu môn, người dùng nên chọn các sản phẩm rửa cân bằng pH không chứa hương liệu hoặc "chỉ cần dùng nước sạch".
Những lưu ý khi chọn sản phẩm tắm gội để vừa an toàn vừa sạch da?
Chúng ta có thể hạn chế khả năng gây khô và kích ứng da bằng cách chọn xà phòng chứa nhiều thành phần giữ ẩm như hyaluronic acid và ceramide. Các sản phẩm nổi bật về khả năng có thể kể đến như Sữa tắm CeraVe Hydrating Body Wash, Sữa tắm Cetaphil Ultra Gentle Body Wash...
Đối với da dầu, da nhạy cảm hoặc da đang điều trị, bạn có thể tắm gội cách ngày, hoặc xen kẽ lịch tắm gội với xà phòng và tắm gội chỉ bằng nước sạch để hạn chế "rửa trôi" lớp dầu dưỡng tự nhiên của da. Nếu vẫn nhất quyết sử dụng dầu gội và sữa tắm, bạn nên chọn loại không chứa sulfate, không hương liệu, có bảng thành phần ngắn và trên nhãn có ghi "dịu nhẹ" (gentle).
Và điều quan trọng nhất là tránh tắm dưới nước nóng, cũng như tránh chà xát quá mạnh vì hành động này có thể khiến da bị kích ứng.
Không nên dùng khăn chà xát mạnh cơ thể, tóc và da đầu. Thay vào đó, bạn nên dùng khăn nhẹ nhàng thấm nước thừa. Sau đó, bạn cần dùng thêm lotion dưỡng ẩm cho da và da đầu sau khi tắm để duy trì độ ẩm cần thiết.
Đặc biệt, bạn cần tránh lạm dụng dầu gội khô (dry shampoo). Nếu muốn sử dụng, bạn cần lưu ý không dùng hai ngày liên tiếp và không dùng nhiều hơn 2 – 3 lần/tuần. Lý do là bởi dầu gội khô khiến da dầu tích tụ bụi bẩn và bã nhờn, nhất là khi bạn không xả lại tóc, từ đó làm tóc yếu hơn và dễ gãy rụng hơn.
Sau cùng, hãy tự "kiểm tra" lịch phù hợp với bản thân. Chẳng hạn, nếu bạn tắm gội mỗi ngày mà không xảy ra bất kỳ vấn đề nào về da và tóc, hãy cứ tiếp tục duy trì thói quen đó.
Comments