World's Global Style Network (WGSN) là một tổ chức toàn cầu, công bố dự báo của chuyên gia kết hợp với khoa học dữ liệu để giúp mọi người đón đầu các xu hướng thời trang phù hợp. Chuẩn bị cho năm 2024, WGSN đã chỉ ra 4 tâm lý tác động đến người tiêu dùng, từ đó gọi tên bốn nhóm tiêu dùng chính cho một năm đang được dự đoán là "năm kinh tế tiếp tục... buồn" (1).
Với những phân tích của mình, WGSN đã giúp các cá nhân hoặc doanh nghiệp định hướng thiết kế sản phẩm và chiến lược kinh doanh để nắm bắt đúng thị hiếu của khách hàng. Trong phần 1 của bài viết Gặp gỡ người tiêu dùng 2024 hôm nay, hãy cùng LeLa Journal tìm hiểu về những yếu tố tâm lý tác động đến người tiêu dùng.
1. Cú sốc tương lai (future shock)
Cú sốc tương lai (future shock) là một thuật ngữ mà cố nhà xã hội học và tác giả Alvin Toffler đã giới thiệu trong cuốn sách cùng tên vào năm 1970. Thuật ngữ này ám chỉ một tình trạng cảm xúc và tâm lý xảy ra khi con người đối diện với một sự thay đổi và biến đổi quá nhanh, quá mạnh mẽ, và không thể dự đoán trong cuộc sống (2).
Vào năm 2024, chúng ta sẽ chứng kiến ranh giới giữa thế giới vật lý và thế giới kỹ thuật số dần bị "xóa nhòa" bởi những công nghệ vẫn đang "mọc lên" mạnh mẽ hơn (AI, VR, metaverse...). Mặc dù có nhiều hứa hẹn, nhưng sự thay đổi công nghệ nhanh chóng ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày và gây ra cảm giác lo lắng, trong đó, vấn đề làm việc đa nhiệm (multitasking) nổi lên như một yếu tố hàng đầu.
Một nghiên cứu của Microsoft năm 2021 cho thấy trong các cuộc họp video, mọi người thực hiện làm việc đa nhiệm thường xuyên hơn - điều này được cho là không tốt cho não (3).
Một nhóm các nhà khoa học tại Stanford đã chứng minh rằng những nỗ lực thực hiện đa nhiệm có thể dẫn đến việc xử lý chậm và kém hiệu quả, tạo ra một vòng lặp của sự căng thẳng (4).
Nghiên cứu khác cho thấy chỉ có 2,5% số người trong chúng ta có thể thực hiện làm việc đa nhiệm một cách hiệu quả (5).
Trong một thế giới tràn ngập thông tin, thì chính sự đưa ra quyết định của bản thân mỗi người mang một yếu tố then chốt. Cái gì nên bấm vào, cái gì nên cho qua, có nên làm việc đa nhiệm không, có nên chi tiền theo cảm tính… Và giống như tác giả Alvin Toffler đã nhắc đến trong cuốn sách của mình:
"Sự thay đổi và mới lạ làm tăng cái giá về mặt tinh thần của việc đưa ra quyết định".
2. Kích thích quá mức (overstimulated)
Kích thích quá mức là sự quá tải của kích thích được thúc đẩy bởi sự kết nối liên tục thông qua sự phát triển của công nghệ thông tin hay còn được gọi là "cuộc cách mạng giác quan".
Nhà sử học Mark Smith cho biết đại dịch đã gây ra một "cuộc cách mạng về giác quan", theo đó sự cô lập và việc thay đổi mô hình làm việc cũng như thói quen xã hội đã nhanh chóng thay đổi cách chúng ta sử dụng các giác quan của mình để định hướng thế giới, tạo ra một sự nhảy vọt về tốc độ thương mại điện tử (6).
Theo McKinsey, sự thâm nhập của thương mại điện tử ở Mỹ đã chứng kiến sự tăng trưởng 10 năm chỉ trong vòng ba tháng (quý I 2020), với 75% người tiêu dùng cho biết đã thử trải nghiệm các cửa hàng, trang web hoặc thương hiệu khác nhau trong cuộc khủng hoảng COVID-19 (7).
Theo Statista, doanh thu thương mại điện tử của châu Á được dự đoán sẽ tăng 22,4%, tức là lên 1,36 nghìn tỷ đô (hơn 33 triệu tỷ đồng) vào năm 2020 và đạt 1,92 USD nghìn tỷ đô (hơn 46 triệu tỷ đồng) vào năm 2024. Khi đó, các nền kinh tế châu Á sẽ chiếm 61,4% thị trường thương mại điện tử toàn cầu (8).
Thế nhưng, quá nhiều thông tin cũng đồng nghĩa với sự suy giảm khả năng tập trung và chú ý, dẫn đến những tín hiệu không mấy tích cực cho đời sống sức khỏe tinh thần.
Một nghiên cứu toàn cầu năm 2019 của các nhà nghiên cứu từ Đan Mạch cho thấy mức độ chú ý của mọi người giảm đáng kể theo thời gian. Những người được hỏi cho biết họ từng xem một video dài 10 - 30 phút, nhưng giờ đây sự hứng thú của họ chỉ tính bằng giây (9).
Vào năm 2013, trung bình một hashtag đứng đầu trong 17,5 giờ, nhưng vào năm 2016, con số này giảm xuống còn 11,9 giờ (10).
Chúng ta càng phải đối mặt với nhiều nội dung nhanh thì khả năng tập trung lại càng suy giảm và sự thôi thúc xem nội dung mới càng mạnh hơn.
Vì những bức xúc trên, Zhonghuai, Phó Chủ tịch của Tencent đã chỉ trích các nền tảng video ngắn vì thường xuyên đăng tải nội dung thô tục và kém hiểu biết cho người dùng:
"Việc phân phối nội dung được cá nhân hóa quá mạnh mẽ. Nếu bạn thích thức ăn cho lợn thì họ sẽ cho bạn ăn luôn, đơn giản thế thôi" (11).
3. Sự lạc quan bi tráng (tragic optimism)
Mặc dù trông có vẻ giống nhau, lạc quan bi tráng lại không phải là sự tích cực độc hại - thực hành sự vui vẻ giả tạo ở mức độ không lành mạnh. Thay vào đó, lối suy nghĩ này đưa ra một khuôn khổ cuộc sống thực tế hơn. "Lạc quan bi tráng" là việc tìm kiếm ý nghĩa trong những bi kịch không thể tránh khỏi của sự tồn tại của con người, và tốt cho chúng ta hơn là trốn tránh tiêu cực và cố gắng "giữ thái độ tích cực".
Được định nghĩa lần đầu tiên bởi nhà tâm lý học người Áo Holocaust Viktor Frankl vào năm 1985, lạc quan bi tráng liên quan đến việc tìm kiếm ý nghĩa giữa những bi kịch không thể tránh khỏi của sự tồn tại của con người (11).
Các nhà nghiên cứu về sự phát triển về mặt tinh thần diễn sau chấn thương đã phát hiện ra rằng con người có thể phát triển tích cực sau những thời điểm khó khăn. Điểm mấu chốt là cách đối mặt và xử lý những vấn đề xảy ra đó. Sự "lạc quan bi tráng" sẽ trở nên cấp thiết vào năm 2024, không chỉ vì tình hình rối ren mà còn bởi nhiều người sẽ bị choáng ngợp bởi "văn hóa đối phó" và lo sợ việc trở lại trạng thái bình thường không còn phù hợp với nguyện vọng của họ.
Một nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới cho thấy rằng trên toàn cầu, tổng số người mắc bệnh trầm cảm ước tính vượt quá 300 triệu người vào năm 2015, tương đương 4,3% dân số thế giới (12). Ở Việt Nam, con số này là 2,45% (13).
Trong đó, một nghiên cứu cho thấy sự mệt mỏi vì lòng trắc ẩn chiếm 29,6% trong ý định nghỉ việc của y tá bệnh viện Hàn Quốc (14).
Mọi người cũng đang tìm cách tự chăm sóc bản thân nhiều hơn – hơn 20 tỷ người đã xem video #selfcare trên TikTok và có hơn 60 triệu bài đăng #selfcare trên Instagram.
Trong cuộc sống đầy rầy những tổn thương về tinh thần, việc đi tìm kiếm hạnh phúc là một hành trình mà nhiều người hướng đến. Nhưng có một nghịch lý mà chúng tôi đã nêu rằng, từ bỏ việc tìm kiếm những câu chuyện về hạnh phúc mới khiến chúng ta… hạnh phúc hơn.
Những nghiên cứu đã gợi ý rằng những người có xu hướng đối phó tốt hơn trong khủng hoảng vốn không phải là những người tập trung vào việc tìm kiếm hoặc tạo ra hạnh phúc, mà là những người nuôi dưỡng thái độ lạc quan bi tráng mà chúng ta đang nhắc tới ở đây.
4. Kính sợ, hay kính ngưỡng (awe):
Như đã nhắc tới trong bài trước, trải nghiệm kính sợ/kính ngưỡng (awe) là cảm giác khi chúng ta thấy nể phục, kính sợ và thậm chí là ngước nhìn một vẻ đẹp về ngoại hình, một khả năng xuất chúng hoặc lòng tốt (biểu hiện qua những hành xử đạo đức). Mức độ kích thích liên quan tới cảm giác kính ngưỡng được cho là "gây choáng ngợp" và "khó hiểu" (15).
Đây là sự pha trộn giữa sợ hãi và ngạc nhiên, đó là một cảm xúc đã bị gác lại trong những năm gần đây khi mọi người đánh đổi khoảnh khắc đầy cảm hứng để lấy sự ổn định, sinh tồn và chắc chắn (16).
"Awe" gắn kết mọi người lại với nhau và truyền cảm hứng cho mọi người. Các nhà khoa học tin rằng "awe" có thể đã giúp tổ tiên tiến hóa của chúng ta tồn tại khi đối mặt trước những môi trường bất ổn, đòi hỏi sự hợp tác nhóm. Là một công cụ giúp con người sinh tồn từ nhiều thế kỷ trước, trải nghiệm "awe" là cần thiết cho sự phát triển trong tương lai.
Nghiên cứu từ các nhà khoa học thần kinh ở Đức phát hiện ra rằng những trải nghiệm "awe", chẳng hạn như xem những video đầy cảm hứng (awe-inspiring), làm giảm mức độ căng thẳng đáng kể (17).
Một nghiên cứu khác cũng cho rằng "awe" có tác dụng làm giảm trầm cảm. Những khoảnh khắc kinh ngạc có thể bao gồm từ thời gian hòa mình vào thiên nhiên (được gọi là chuyến đi bộ kinh ngạc) đến việc nghe nhạc mới (18).
Sự đa dạng là một trong những lợi ích của việc sử dụng "awe" đối với sức khỏe tâm thần. Theo các nhà khoa học, "awe" có thể là một trong những phương pháp thay đổi và phát triển cá nhân nhanh và mạnh mẽ nhất” (19).
Điều này, cũng như 3 yếu tố trên, có ảnh hưởng rất nhiều đến tâm lý người tiêu dùng trong năm 2024.
Từ những tác động lớn đó, thị trường được dự đoán là sẽ có bốn nhóm tiêu dùng chính, LeLa Journal gửi đến bạn đọc trong bài viết với tựa đề Gặp gỡ người tiêu dùng 2024 (P2): 4 nhóm khách hàng và chiến lược tiếp cận.
Comentários