Muỗi có ở khắp mọi nơi, thoải mái hút máu người mà không cần "xin phép", thế nhưng chúng ta đã hiểu rõ về loài côn trùng nhỏ bé, nhanh nhẹn và "nham hiểm" này chưa? Muỗi thích mùi gì nhất? Vì sao một số người lại thu hút nhiều muỗi hơn những người khác?
Muỗi có thể thấy ta giữa một... biển người
Muỗi là một trong những sinh vật dễ gây ác cảm với con người nhất trên Trái đất. Vết cắn của chúng gây ngứa ngáy, khiến chúng ta đứng ngồi không yên và phá hỏng những buổi đi chơi tuyệt vời. Muỗi có khả năng kỳ lạ là cảm nhận được ý định đập muỗi của bạn, nên lúc nào cũng cất cánh và bay mất trong một phần nghìn giây. Ở những không gian yên ắng, tiếng kêu vo ve của muỗi có thể phá hỏng giấc ngủ của những người ngủ say nhất.
Ngoài những phiền toái trên, muỗi thường mang trên mình những căn bệnh nguy hiểm như Zika, sốt xuất huyết, sốt rét và là nguyên nhân gây ra hơn một triệu ca tử vong mỗi năm (1).
Dường như luôn có những người không may bị muỗi cắn liên tục, trong khi những người khác thì bình yên vô sự. Trong một thí nghiệm quan sát cách muỗi tìm kiếm đối tượng để hút máu, các nhà khoa học đã rất kinh ngạc khi thấy muỗi phát hiện chúng ta tốt như thế nào (2). "Muỗi có thể phân biệt nhiều người trong một đấu trường rộng lớn, tương đương với kích thước của sân trượt băng" - Diego Giraldo, nhà thần kinh học và đồng tác giả nghiên cứu cho biết (3).
Trong nghiên cứu trên, người ta dựng tám chiếc lều được trang bị các ống dẫn khí, hút mùi của những người trong lều vào một chiếc đĩa màu đen và dùng camera hồng ngoại để ghi lại chuyển động của muỗi khi đậu trên từng đĩa. Kết quả cho thấy, muỗi có khả năng đậu trên đĩa của những người vốn đã thu hút nhiều muỗi nhất gấp bốn lần. Điều này cho thấy, ngay cả trong khu vực có nhiều loại mùi khác nhau, muỗi vẫn tìm thấy các đối tượng mà chúng thích.
CO2, mùi mồ hôi, nhiệt độ cơ thể và nhóm máu
Nhà côn trùng học Taz Stuart cho rằng, muỗi bay vòng quanh để tìm kiếm vật thể giải phóng khí carbon dioxit và có nhiệt (4). Một người vừa tham gia đá bóng sẽ hấp dẫn đối với muỗi vì thở ra nhiều CO2 và có cơ thể ấm, thay vì một người chỉ ngồi trên khán đài và quan sát trận đấu. Tương tự, những người thở mạnh khi vận động thải ra nhiều CO2 hơn so với thở bình thường. Muỗi có thể phát hiện điều này trong không khí và di chuyển về nơi nào nồng độ CO2 đang gia tăng.
Khi tập thể dục hoặc ra ngoài lúc trời nóng, nhiệt độ cơ thể sẽ tăng lên, làm đổ mồ hôi và giải phóng axit cacboxylic - loại axit béo do vi khuẩn trên da chúng ta sản xuất, được ví như một loại nước hoa thu hút muỗi. Một số người thuộc "tầm ngắm" của muỗi có thể giải phóng nhiều hóa chất này hơn những người khác.
Chúng ta thường thấy trẻ em bị muỗi cắn nhiều hơn sau khi chạy nhảy, đi chơi ở công viên hoặc chơi đá bóng cũng vì lý do đó. Vì vậy, đây là thời điểm cần lưu ý sử dụng biện pháp tránh muỗi để giúp các bé không bị muỗi tấn công, để lại nhiều sẹo.
Bên cạnh mùi mồ hôi và CO2, nhóm máu cũng là yếu tố góp phần thu hút sự chú ý của muỗi. Con người rất quan trọng đối với vòng đời của muỗi. Ví dụ, muỗi cái cần hút máu chúng ta trước khi đẻ trứng, và người thuộc nhóm máu O thường có hàm lượng protein cao hơn nên hữu ích cho việc sinh sản của muỗi cái.
Muỗi không thể chỉ dựa vào một vài tín hiệu, hệ thống chọn lọc của chúng được phát triển khá "tinh vi" để tìm kiếm đối tượng phù hợp. Các giả thuyết khác lý giải vì sao muỗi thích cắn một số người nhất định bao gồm:
Việc giặt giũ có thể làm tăng số lần muỗi đậu vào cơ thể (mùi xà phòng giặt khiến người đó trở nên hấp dẫn với muỗi hơn), nhưng điều này còn tùy thuộc vào từng cá nhân (cùng một hóa chất có thể hấp dẫn hoặc xua đuổi muỗi tùy vào nồng độ và cách nó phản ứng với hóa chất tự nhiên có trên da người) (5).
Những người thường xuyên uống rượu bia có thể là một đối tượng của muỗi (6).
Phụ nữ mang thai có khả năng thu hút muỗi hơn vì họ thở ra nhiều carbon dioxit và có nhiệt độ cơ thể cao (7).
Muỗi thường bị thu hút bởi những màu tối như đen và xanh lam (các vật thể có độ tương phản cao như màu sắc tối tạo hiệu ứng tương phản với môi trường xung quanh) (8).
Những cách để "trốn" muỗi
Tìm ra cách để chống lại muỗi khi bạn là cục nam châm của chúng không phải điều dễ, loài sinh vật này đã được tiến hóa để định vị những dấu hiệu tinh tế từ chúng ta. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã gợi ý một số tip hữu dụng sau đây để giúp giảm thiểu tối đa việc bị muỗi cắn:
Thử dùng các sản phẩm có mùi dừa. Nghiên cứu cho thấy các hợp chất có nguồn gốc từ dầu dừa sẽ giúp đẩy lùi côn trùng gây hại vào mùa hè (8).
Tránh mặc quần áo tối màu, đi vào những nơi hoặc thời điểm dễ thu hút muỗi. Ví dụ, muỗi có thể hoạt động nhiều hơn vào lúc bình minh và hoàng hôn.
Loại bỏ nước đọng. Muỗi cần nước đọng để sinh sản, cố gắng đổ hết nước hoặc thay nước trong thùng chứa, chậu cây ít nhất một lần mỗi tuần để tiêu diệt môi trường sống của muỗi.
Sử dụng màn chống muỗi khi ngủ ở những nơi muỗi có thể tiếp cận.
Biện pháp bảo vệ tốt nhất vẫn là các loại thuốc chống muỗi được Cục Bảo vệ Môi sinh (EPA) phê duyệt an toàn và hiệu quả.
Đối với người dễ bị kích ứng, lựa chọn các sản phẩm đuổi muỗi tự nhiên sẽ phù hợp hơn, chẳng hạn như: tinh dầu sả, húng tây, bạch đàn chanh, hoa oải hương, bạc hà, quế, tràm trà…
Comments