Xuất phát từ truyền thống hiếu thuận với cha mẹ, truyền thống "tam đại đồng đường" vừa là một nét đẹp văn hóa, vừa có vai trò rất lớn trong việc giáo dục nuôi dạy trẻ. Tuy nhiên, điều này đang dần gặp phải những thách thức ngày càng lớn do khoảng cách giữa các thế hệ cùng với sự thay đổi trong lối sống hiện đại. Dưới góc độ nghiên cứu, các nhà xã hội học và tâm lý học đưa ra ý kiến thế nào về việc ba thế hệ sống chung dưới một mái nhà?
Có khó khăn để duy trì truyền thống này giữa đời sống hiện đại?
Nuôi dạy con cái vốn không phải là việc đơn giản, lại càng gặp khó khăn hơn ở các nước đang phát triển, đặc biệt là khi các cặp vợ chồng trẻ phải đi làm cả ngày nên thiếu hụt thời gian lẫn kiến thức cho việc chăm con (1). Trong những trường hợp trên, sự hỗ trợ trực tiếp từ ông bà trở thành một "chiếc phao cứu sinh" đúng nghĩa (2), (3).
Một điểm thú vị là sức khỏe tinh thần và thể chất của ông bà cũng có mối liên quan mật thiết đến việc nuôi dạy con cháu. Bằng chứng là khi được chăm sóc cháu chắt của mình, người già sẽ cảm thấy hạnh phúc, yêu đời và giảm bớt những áp lực về tuổi tác hơn (2). Điều này không chỉ đúng ở châu Á mà còn phù hợp với phương Tây (6).
Tình thương và sự chăm sóc của ông bà là điều quý giá, tuy nhiên trong một vài trường hợp khi quan điểm của bố mẹ và ông bà chưa tìm được tiếng nói chung. Khi ấy, những tác động từ sự chăm sóc của ông bà được chia ra làm hai loại:
1. Ảnh hưởng tích cực: Giúp trẻ phát triển nhận thức, thể chất và kỹ năng xã hội, tăng khả năng kiên trì và phát triển các hành vi mang tính phụng sự xã hội (7). Một nghiên cứu cho thấy sự chăm sóc và gắn kết về cảm xúc với ông bà sẽ giúp trẻ đỡ cảm thấy căng thẳng và được xoa dịu khi bị bố mẹ la mắng, hoặc gặp áp lực trên hành trình trưởng thành (8).
2. Ảnh hưởng tiêu cực: Ông bà chiều chuộng hoặc chăm lo quá mức cháu có thể khiến chúng gặp phải một số vấn đề như: béo phì, sâu răng, chậm phát triển tư duy (9).
Bên cạnh đó, mâu thuẫn thế hệ liên quan đến việc nuôi dạy con cháu thường xảy ra giữa ông bà và cha mẹ. Đó là bởi vì có sự khác biệt về quan điểm và phương pháp mà chúng tôi đã phân tích như: so sánh, nuông chiều, cộng thêm những vấn đề muôn thuở như mẹ chồng - nàng dâu hay cách biệt về tuổi tác, tư duy xã hội cũng có thể gây ra thêm những căng thẳng trong một gia đình đa thế hệ (10).
Củng cố mối quan hệ khi sống chung với ông bà
Tiếp tục duy trì truyền thống này không chỉ mang lại nhiều lợi ích cho việc chăm sóc người cao tuổi, mà còn nuôi dưỡng và xây dựng tình yêu thương ở trẻ nhỏ. Đây là điều mà bất kỳ ai cũng muốn dành cho những thành viên trong gia đình, nhưng điều này đòi hỏi nỗ lực từ cả bố mẹ lẫn ông bà.
Theo một nghiên cứu về chủ đề thu hẹp khoảng cách giữa các thế hệ trong gia đình, các tác giả đề xuất những cách để mối quan hệ giữa ông bà (Baby Boomer - những người sinh ra trong khoảng từ 1946 đến 1964) và bố mẹ (Gen Y - sinh ra trong khoảng từ năm 1981 - 1996) trở nên dung hòa hơn (11).
1. Từ phía ông bà:
Thấu hiểu quan điểm của nhau: Người lớn tuổi thường dựa vào những kinh nghiệm lâu năm của bản thân mà cho rằng thế hệ trẻ chưa đủ chín chắn nên sẽ đưa ra những quyết định thiếu sáng suốt. Đó cũng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến xung đột thế hệ.
Tìm hiểu cách sử dụng thiết bị công nghệ: Thu hẹp khoảng cách về kỹ thuật số sẽ giúp ông bà gần gũi và hiểu con cháu mình hơn.
Tăng cường giao tiếp, trò chuyện cởi mở: Những mâu thuẫn trong một gia đình đa thế hệ xuất phát từ những khoảng cách thế hệ (generation gap). Và như đã phân tích trong bài viết về xung đột, cách để giải quyết vấn đề muôn thuở này luôn là trò chuyện cởi mở và đàm phán (bao gồm cả một quá trình thảo luận, trao đổi, thương lượng qua lại) (12). Đây cũng là chỉ dẫn chung dành cho cả ông bà và cha mẹ.
2. Từ phía cha mẹ:
Dành thời gian giao tiếp trực tiếp với gia đình: Khác với thế hệ trẻ giao tiếp nhanh chóng và hiệu quả thông qua các ứng dụng công nghệ, những người ở độ tuổi lão niên vẫn mong muốn có những cuộc gặp mặt trực tiếp trong gia đình hơn. Thế nên, việc tranh thủ và dành thời gian trực tiếp cho bố mẹ sẽ là cách làm rất hữu ích để thu hẹp khoảng cách thế hệ (13).
Luôn biết thông cảm: Các bậc cha mẹ nên kiên nhẫn và từ tốn khi thấy ông bà có những hành xử hay quyết định khác với thế hệ của mình, đặc biệt là khi ông bà gặp trở ngại khi sử dụng thiết bị kỹ thuật công nghệ hay cần phải ứng dụng các tiến bộ của khoa học.
Tổ chức các hoạt động gia đình: Các hoạt động chung là một trong những cách hiệu quả nhất để kết nối các thành viên trong gia đình với nhau, bởi nó khuyến khích việc giao tiếp, củng cố hành vi tích cực và đoàn kết giữa các thế hệ trong gia đình (14). Khi tham gia khóa học cùng với con hoặc cháu, ông bà sẽ hiểu và đồng cảm hơn về thế giới quan, sở thích và những mối quan tâm của các thế hệ sau, từ đó xích lại gần nhau hơn về mặt suy nghĩ. Ngược lại, khi tham gia vào các hoạt động thường nhật của ông bà thì con cháu sẽ có cái nhìn thấu cảm hơn về những cung cách truyền thống mà ông bà thể hiện trong sinh hoạt và cách nuôi dạy.
Về các hoạt động đơn giản để cả gia đình tham gia, có thể kể đến như những trò chơi vận động hoặc khơi nguồn sáng tạo với trẻ. Còn nếu như vẫn chưa có kế hoạch gì, cha mẹ có thể tham khảo chuyên mục Cuối tuần đi đâu đều đặn 2 tuần mỗi lần trên LeLa Journal.
Comments