Liệu giữa hai con người đồng điệu có thể nảy sinh tình cảm thuần khiết - với "thuần khiết" (platonic) được hiểu là không có xúc cảm mãnh liệt liên quan đến ham muốn thể xác - hay không? Đã có nhiều tranh cãi xoay quanh vấn đề này, tuy nhiên, khái niệm "tình yêu thuần khiết" (platonic love) được phân tích dưới đây sẽ giúp bạn tìm được câu trả lời phù hợp nhất cho bản thân nếu trót vướng vào mối quan hệ "hơn cả tình bạn, hao hao tình yêu, nhưng lại thiếu... tình dục".
Xu hướng tìm kiếm một tình cảm chân phương và thuần khiết thay vì tình cảm lứa đôi
Những năm gần đây, một xu hướng mới trong việc tìm kiếm các mối quan hệ gắn bó chính là tìm một sự gắn kết thuần túy, phi tình dục. Theo báo cáo "Hẹn hò và Mối quan hệ" của YPulse, một nửa số lượng khảo sát (53%) Gen Z cho biết họ sử dụng các ứng dụng/trang web hẹn hò để tìm bạn mới, trong khi chỉ có 42% tìm người yêu (1).
Triết gia Hy Lạp Plato đưa ra giả thuyết rằng mối quan hệ lý tưởng là sự pha trộn giữa lãng mạn, tình dục và trí tuệ - điểm giao nhau của tâm trí hai con người riêng biệt (2).
Theo Plato, tình yêu được chia ra làm hai loại chính là tình yêu lãng mạn (romantic love) và tình yêu thuần khiết (platonic love) với từ "platonic" được đặt theo tên của Plato (3).
Điểm khác biệt của hai khái niệm nằm ở sự cuốn hút giới tính giữa hai người khi yêu. Nếu tình yêu đầy lãng mạn có sự đồng điệu về cảm xúc và sự gắn kết thể xác thì tình yêu thuần khiết chỉ có mối liên kết tinh thần và gần như không liên quan đến các khía cạnh tình dục, giới tính.
Vậy thế nào là một mối quan hệ thuần khiết, vẫn duy trì tình bạn nhưng lại cũng là tình yêu?
Khái niệm "platonic" đề cập đến một mối quan hệ tập trung vào tình bạn thuần khiết, sâu sắc, tôn trọng tinh thần và hỗ trợ lẫn nhau trong cuộc sống (4). Nó thường xuất hiện khi hai người có mối liên hệ rất mật thiết nhưng gần như không có yếu tố tình dục hoặc thậm chí là sự lãng mạn.
Nói nôm na, đó là một tình cảm đơn thuần "ta yêu một người vì chính con người họ". Ở họ, ta tìm thấy sự đồng điệu về tâm hồn, đức tin và các giá trị trong cuộc sống và ngoài ra không có một kỳ vọng nào khác liên quan đến sự gắn bó và ràng buộc.
Nếu xét theo Thuyết Tam giác Tình yêu của Robert J. Sternberg, chúng ta có thể thấy tình yêu thuần khiết (theo quan điểm của Plato) khá gần với dạng tình yêu bầu bạn với sự thân mật, cảm mến và cam kết với đối phương. Thậm chí, trong một vài trường hợp mà người có tình cảm thuần khiết không cam kết với nhau, giữa họ có thể chỉ có lòng yêu mến, hay còn là sự thân mật, chia sẻ cho nhau những điều mà gần như không chia sẻ cùng ai khác.
Trong tác phẩm Symposium (Yến hội), Plato đã dùng góc nhìn của người thầy là vị triết gia Socrates để bày tỏ suy nghĩ về tình yêu. Theo Plato, con người phải tiến dần lên các bậc thang sau để đi đến tình yêu chân chính:
Sự ham muốn với vẻ đẹp cơ thể của một người.
Sự nhận thức về vẻ đẹp của tất cả mọi người, từ đó không còn ham muốn với một cơ thể nào nhất định.
Sự trân quý vẻ đẹp tâm hồn.
Sự cảm mến trước cách họ sống một cuộc đời tử tế.
Sự yêu thích vẻ đẹp tri thức của họ.
Tình yêu mà ta dành cho vẻ đẹp của chính họ, khi tất cả mọi điều thuộc về đối phương đều "tỏa sáng" trong mắt nhìn của ta. Đây là cảnh giới cao nhất của tình yêu.
Theo Plato, tình yêu chân chính phải vượt lên trên những nhu cầu thể xác, mang lại sự thông tuệ cho đối phương.
Vào năm 1469, học giả Marsilio Ficino cũng đã sử dụng từ "platonic love" để chỉ một tình yêu mà cả hai bị hấp dẫn chỉ vì trí tuệ (hay còn gọi là sapiosexual) và vẻ đẹp tâm hồn của người còn lại.
Tác giả và nhà giáo dục, Tiến sĩ Diana Raab, chia sẻ rằng: "Tình yêu thuần khiết thể hiện mối quan hệ tình cảm tinh thần đặc biệt của những người ngưỡng mộ nhau. Họ có thể cùng sở thích, đam mê và thế giới quan, hoặc không. Nhưng khi ở cạnh nhau, bạn sẽ thấy thoải mái vì được làm chính mình mà không sợ đối phương chỉ trích hay bỏ rơi" (5).
4 phương diện nổi bật của một mối tình thuần khiết
Có rất nhiều phương diện của một mối tình thuần khiết tạo ra sự khác biệt so với một mối quan hệ lãng mạn, tuy nhiên bốn đặc điểm dưới đây là nổi bật nhất:
Trung thực: Một trong những đặc điểm nổi bật của tình yêu thuần khiết là sự trung thực. Chúng ta sẽ không có nỗi ám ảnh bị bỏ rơi và phản bội hoặc phải nghe những lời nói dối đáng sợ bởi tình yêu thuần khiết được xây dựng trên nguyên tắc tin tưởng nhưng không ràng buộc.
Tôn trọng: Trong mối quan hệ thuần khiết, cả hai sẽ rất tin tưởng và tôn trọng nhau bởi tình cảm được xây dựng hoàn toàn dựa trên sự chia sẻ dù là chuyện nghề nghiệp hay các mối bận tâm cá nhân khác. Họ có thể có cùng sở thích, quan điểm hoặc có mối quan tâm trái ngược nhau nhưng vẫn có thể dễ dàng lắng nghe người kia mà không bao giờ mang thành kiến hay phán xét.
Không kỳ vọng quá nhiều: Đối với tình yêu lãng mạn, chúng ta thường quá kỳ vọng về các cam kết nhất định. Bạn luôn muốn cùng người kia vượt qua thử thách, giữ vững lý trí để có được cuộc sống viên mãn và đặc biệt là có sự mong đợi chiếm hữu thể xác.
Đối với tình yêu thuần túy, bạn sẽ không cần phải hy vọng đối phương phải đáp trả lại vẹn nguyên tình cảm vì vốn dĩ giữa hai bạn không cần có sự cam kết, không cần chung một gia đình hay chung tài chính. Cả hai chỉ có chung điểm duy nhất là sự chân thành.
Vị tha: Trong quan hệ yêu đương lãng mạn, điều ta luôn muốn là có được trọn vẹn cảm xúc và sự quan tâm của nửa kia. Vì thế, khi có mâu thuẫn hay xuất hiện "người lạ" mang đến nguy cơ đổ vỡ, ta thường có xu hướng tập trung vào các cảm xúc tiêu cực và dằn vặt đối phương để phần nào "vuốt ve" lòng tự tôn của mình.
Còn với một mối quan hệ thuần khiết thì không, chúng ta sẽ luôn sẵn sàng bỏ qua cho đối phương bởi ngay từ đầu, cả hai vốn không mang một kỳ vọng nào trong mối quan hệ ấy ngoài mong muốn người còn lại được hạnh phúc trọn vẹn.
Tình yêu là chốn về của tinh thần, là thuốc bổ cho sức khỏe
Mối tình thuần khiết giống như một điểm khởi đầu trong trẻo, một chốn về yên ổn để chúng ta nương tựa tinh thần, đồng thời tạo điểm cân bằng cho các mối quan hệ khác trong cuộc sống.
Giảm căng thẳng: Căng thẳng có thể gây ra nhiều tác động bất lợi về thể chất, tinh thần và cảm xúc đối với bạn. Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy các mối quan hệ thuần khiết hỗ trợ có thể giúp bạn đối phó với các tình huống căng thẳng hiệu quả hơn và giảm mức độ căng thẳng tổng thể của bạn (6).
Điểm tựa tinh thần: Bất kỳ ai trong chúng ta cũng cần một điểm tựa tinh thần - nơi để ta quay về và được bộc lộ toàn bộ con người thật của mình mà không mang sự lo sợ về việc bị phán xét, bị đánh giá, bị quy chụp.
Cải thiện khả năng phục hồi: Khi bạn có những người yêu thương và hiểu bạn để dựa vào khi gặp khó khăn, bạn có thể trở nên kiên cường hơn, vượt qua trở ngại dễ dàng hơn và ít phản ứng cảm xúc tiêu cực hơn (7).
Hệ thống miễn dịch và sức khỏe tốt hơn: Tầm quan trọng của các kết nối xã hội bền chặt trong suốt cuộc đời đang ngày càng được khoa học chú ý bởi nó có liên quan đến những lợi ích như khả năng chịu đau tốt hơn, hệ thống miễn dịch mạnh hơn và nguy cơ trầm cảm và tử vong sớm thấp hơn (8).
Những mối quan hệ tích cực khiến ta cảm thấy được hỗ trợ, được chấp nhận và thấu hiểu, nhờ đó mang lại lợi ích cho sức khỏe tổng thể theo những cách đáng ngạc nhiên, chẳng hạn như tăng cường sức mạnh của hệ thống miễn dịch.
Làm sao để duy trì mối quan hệ thuần khiết?
Với vô số cách tích cực mà một mối quan hệ thuần khiết có thể ảnh hưởng đến cuộc sống của chúng ta thì việc giữ gìn các mối quan hệ gắn bó thuần khiết là điều cần thiết. Tuy nhiên, có một số lời khuyên sau đây để bạn có thể tìm thấy một thuần khiết đúng nghĩa cho riêng mình.
Platonic phải là một mối quan hệ mang nỗ lực song phương: Ai cũng có cuộc sống của riêng mình và những mối quan hệ chân chính đòi hỏi sự nỗ lực của cả hai bên. Nếu chỉ một trong hai luôn là người phải bắt đầu cho những cuộc liên lạc hay "cho đi" thời gian của mình để lắng nghe người còn lại thì có thể đó chỉ đang là một mối tình đơn phương và cũng chính là sự ngộ nhận của một trong hai, thậm chí là cả hai.
Giữ liên lạc: Cuộc sống bận rộn và hầu như ai cũng có những mối bận tâm riêng. Chắc chắn rằng những người đã trở thành Platonic của ta đều là những người có thể hiểu hết những điều ta không cần phân bua. Tuy nhiên, một tin nhắn hoặc một tin "reply story" đơn giản như là hỏi: "Ngày hôm nay của em/anh thế nào?" có thể lại chính là những thứ giúp bạn duy trì mối quan hệ này một cách lâu bền nhất có thể.
Hãy không ngừng mang lại cảm giác được quan tâm đến cho người khác, vì chính ta cũng muốn nhận lại cảm giác đó cho riêng mình.
Sẵn sàng nói "em/anh đây": Nếu một người đã ở bên bạn khi mọi thứ trở nên tồi tệ và giúp bạn vượt qua nó, hãy đảm bảo rằng bạn cũng sẽ luôn có mặt vì họ. Một tình cảm thuần khiết không có nghĩa là một tình cảm không cần nhận lại, bởi ngược lại nó càng phải là một mối quan hệ mà ở đó cả hai đều cảm thấy mình có giá trị trong cuộc đời người còn lại.
Liệu "platonic love" có thể bớt "thuần khiết" để đòi hỏi những nhu cầu tiến xa hơn?
– Câu trả lời là có và cũng có thể là không.
Con người trưởng thành từ trải nghiệm. Chúng ta đều thay đổi khi trải qua những điều mới mẻ, những giai đoạn thăng trầm hay những sự kiện bất ngờ trong cuộc sống. Có thể đến một lúc nào đó, ta nhận thấy những phẩm chất khác mà mình chưa từng biết đến của những người đã kiên tâm bên cạnh mình và nó được chuyển hóa thành tình yêu từ lúc nào không hay. Đã có nghiên cứu chỉ ra rằng có đến 2/3 số cặp đôi lãng mạn bắt đầu từ tình bạn (9).
Thậm chí, chúng ta cũng không thể bỏ qua trường hợp một cặp vợ chồng hay tình nhân đã ở bên nhau lâu năm, giờ lại gìn giữ mối quan hệ ở mức phi tình dục, hay còn là... vô dục vô cầu. Đây là một trường hợp mà mối quan hệ lãng mạn chuyển đổi sang mối quan hệ thuần khiết.
Đôi khi, ta càng lúc sẽ càng nhận ra rằng, có những người chỉ thích hợp đi bên cạnh mình với danh nghĩa là một tri kỷ. Một người đã quá hiểu ta, một mối quan hệ đã quá bình yên sẽ rất khó để trở thành một tình yêu cuồng nhiệt, say đắm.
Tưu trung, một mối quan hệ hay một tình yêu thuần khiết là một món quà mà ai trong đời cũng khao khát tìm kiếm. Bỏ qua danh nghĩa là bạn, là người yêu hay là tri kỷ, thì đó vẫn chính là người giúp chúng ta cảm thấy mình là một con người trọn vẹn, được là chính mình với toàn bộ những giá trị mình có và theo đuổi.
tình đồng chí