Theo báo cáo của Decision Lab, có 56% người độc thân Việt Nam đang sử dụng ít nhất một trong những ứng dụng hẹn hò như Tinder, Bumble, Facebook Dating... với mong muốn kết giao bạn mới (48%), hẹn hò (39%) hoặc tìm gặp một nửa định mệnh (35%) (1). Nhưng dù là tìm kiếm tình bạn, tình yêu hay tình dục thì việc lướt tay "quẹt trái, quẹt phải" trên các ứng dụng cũng ảnh hưởng nhất định đến đời sống tinh thần và cách nhìn nhận giá trị bản thân của chúng ta.
Hẹn hò online: Chuyện đã có từ lâu
Chuyện mai mối đã tồn tại từ lâu và trở thành một nghề hẳn hoi trong xã hội, chưa kể, còn là một trong bốn cái "ngu" nhất đời, đứng trên cả "lãnh nợ, gác cu, cầm chầu". Tuy nhiên, nếu tính trên quy mô rộng lớn và sử dụng đến công nghệ bổ trợ thì công việc này bắt đầu rầm rộ từ năm 1965. Ngay từ thời điểm máy tính ra đời, người ta đã nghĩ ngay đến việc dùng nó để kết nối những người có nhu cầu hẹn hò, điển hình là câu chuyện của hai sinh viên đại học Harvard là Jeffrey Tarr và Vaughan Morrill
Vào thời ấy, các cuộc hẹn diễn ra khá tẻ nhạt tại Mỹ, thế nên Jeffrey và Vaughan thiết kế một bảng gồm 75 câu hỏi cho những người đang muốn hẹn hò. Câu trả lời sau đó được tính toán bằng máy IBM 1401 để tìm ra danh sách các ứng viên tiềm năng. Sau một năm triển khai, Operation Match - tên gọi của dịch vụ này - đã có hơn 100.000 khách hàng dù chi phí khá cao (3 USD cho một lần sử dụng tức khoảng 30 USD so với tỷ giá bây giờ) (2).
Từ câu chuyện trên, có thể thấy rằng tìm người phù hợp để hẹn hò là một nhu cầu đã có từ lâu và hoàn toàn chính đáng. Chỉ khác là thay vì sử dụng một bộ câu hỏi lớn để tính toán tỷ lệ tương hợp giữa các cặp đôi, các ứng dụng ngày nay chú trọng đến thông tin nhanh và thu hút để "mai mối" được cho nhiều người. Nhưng, cũng vì thế mà các vấn đề gia tăng một cách đáng quan ngại hơn.
Trước các báo cáo về sức khỏe tinh thần bị giảm sút nghiêm trọng, nhiều nghiên cứu đã được thực hiện và chỉ ra rằng việc sử dụng các ứng dụng hẹn hò có thể khiến người dùng căng thẳng và lo âu (3), (4), mắc các vấn đề liên quan đến hình ảnh bản thân (không hài lòng với cơ thể, rối loạn ăn uống, rối loạn cân nặng, biếng ăn...) (5), (6), cảm thấy tiêu cực về bản thân (7) hoặc khiến lòng tự trọng suy giảm (8).
Tay "quẹt app", tim "tan nát"
Các ứng dụng hẹn hò đã giúp kết nối nhiều người lại với nhau hơn bao giờ hết, chỉ riêng trên Tinder, trung bình mỗi ngày thế giới đã có đến hàng triệu lượt tương hợp (match) (9). Thế nhưng dễ đến thì cũng dễ đi, tiện lợi và nhanh chóng đã vô tình "tiếp tay" cho các hành vi làm tổn thương lẫn nhau. Bên cạnh việc sử dụng hồ sơ ảo (hình ảnh, thông tin giả mạo), dùng ngôn từ xúc phạm lẫn nhau và trang thái mối quan hệ không rõ ràng vẫn thường diễn ra trên không gian mạng, người "quẹt app" còn gặp phải một số vấn đề oái ăm đặc trưng như biến mất (ghosting) và "rải thính" (breadcrumbing).
Biến mất (ghosting): Đây là từ dùng để chỉ việc một ai đó đột ngột cắt đứt liên lạc với đối tượng tương hợp của mình như một bóng ma - biến mất như chưa từng xuất hiện. Việc này gây ra những tác động tâm lý không nhỏ đến những những người ở lại như: rơi vào cảm giác bị bỏ rơi, oán giận với các mối quan hệ, tổn thương lòng tự trọng, gặp khó khăn trong tương tác với người khác (10).
Nguồn cơn của điều này nằm ở người chủ động đưa ra quyết định ghosting. Họ thường thuộc vào tuýp người gắn bó với sự "tránh né bất an" - một dạng thuyết tính cách gắn bó dùng để chỉ nhóm người có xu hướng gây tổn thương cho đối tác tình cảm vì những trải nghiệm thời thơ ấu không tốt đẹp (11).
"Rải thính" (breadcrumbing): Đây là hành vi dẫn dắt người khác bằng cách sử dụng những điều nhỏ mà họ quan tâm, chẳng hạn như một vài tin nhắn, một vài cuộc điện thoại, hoặc tương tác trên mạng xã hội. tuy nhiên, những điều này xảy ra không thường xuyên, theo kiểu tùy hứng. Tiến sĩ, Giáo sư Tâm lý học Kelly Cambell cho rằng những người thực hiện hành vi này "vì lòng tự trọng của họ bị ảnh hưởng theo mức độ chú ý mà họ nhận được từ người khác".
"Họ cảm thấy bản thân có giá trị hơn khi duy trì được nhiều mối quan hệ, dành được nhiều sự quan tâm, chú ý... Họ có thể là người ái kỷ hoặc đang trong một mối quan hệ và chỉ xem bạn như phương án dự phòng" - Tiến sĩ Cambell trả lời trên tờ Brides (12).
Đứng trước các rủi ro về sức khỏe tinh thần, nhiều người sau khi sử dụng đã nhanh chóng đi đến một giải pháp đơn giản là... xoá app. Thế nhưng, giải pháp này xem ra không được hiệu quả khi tỷ lệ tải lại ứng dụng luôn ở mức rất cao. Bằng chứng là một khảo sát cho thấy 90% người sử dụng đã xóa đi rồi tải lại các ứng dụng hẹn hò và 62,6% trong số họ tiếp tục thực hiện điều này thêm một lần nữa (13).
Qua đó ta có thể thấy rằng hẹn hò vẫn là một nhu cầu rất lớn, dẫu cho nhiều vấn đề có thể xảy ra thì nhiều người vẫn sẵn sàng chấp nhận rủi ro và "quẹt" cho đến khi tìm được "một nửa" phù hợp.
Vậy nên, để không phải chịu tác động tiêu cực cho bản thân cũng như tránh gây ra phiền lụy cho người khác khi sử dụng các ứng dụng hẹn hò, có những lưu ý mà người dùng cần cân nhắc:
Những điều nên nhớ khi sử dụng các ứng dụng hẹn hò
1. "Quẹt" có trách nhiệm: Nghiên cứu chỉ ra khi chúng ta đang đói thì dễ đưa ra những quyết định sai lầm (14). Tương tự như vậy, vào những lúc cô đơn cùng cực người ta có xu hướng dễ dàng chấp nhận người khác, điều này rất dễ dẫn đến những hậu quả không lường trước được. Vậy nên, hãy chắc rằng bản thân đang ở trong trang thái tinh thần đủ tốt và cân nhắc kỹ trước khi "quẹt" app.
2. Không đặt quá nhiều niềm tin vào "tình yêu sét đánh": Như chúng tôi đã phân tích trong bài viết về "một nửa định mệnh", việc nuôi dưỡng niềm tin thiếu cơ sở có thể gây ra những hậu quả tiêu cực trong thực tế. Hành vi này càng được củng cố khi sử dụng các ứng dụng hẹn hò, bởi lúc này, ta có cơ hội tiếp xúc với rất nhiều đối tượng hơn. Mà việc dành thời gian nuôi dưỡng mối quan hệ hiện tại thì luôn mang lại nhiều lợi ích hơn liên tục đi tìm những điều mới mẻ.
3. Xem xét lại thói quen và hành vi sử dụng ứng dụng của bản thân: Nếu chúng ta đang có thói quen như đột ngột biến mất khỏi các mối quan hệ (ghosting) hay thường xuyên đi "rải thính" lung tung (breadcrumbing), hãy dành thời gian để tìm hiểu xem những hành vi này đến từ đâu. Bởi nó là biểu hiện cho một sức khỏe tinh thần không ổn định và nên có biện pháp can thiệp hoặc điều chỉnh hành vi kịp thời.
Còn đối với những nạn nhân của hành vi trên, mặc dù chịu tổn thương nhưng hãy luôn nhớ rằng việc này không phản ánh giá trị của chúng ta, mà chỉ cho thấy đối phương đang có vấn đề cần được chữa trị (15).
4. Nắm rõ các quy tắc an toàn: Luôn tuân thủ các quy tắc hẹn hò qua mạng an toàn và hữu ích được tổ chức chống bạo lực tình dục (RAINN) đưa ra, chẳng hạn như (16):
Tránh sử dụng các bức ảnh đại diện (avatar) của tài khoản cá nhân (Facebook, Instagram) hoặc công việc (LinkedIn) cho hồ sơ hẹn hò của bạn, nhằm giảm thiểu việc những kẻ có hành vi mờ ám sẽ tra ra thông tin về cuộc sống riêng tư của bạn.
Hạn chế kết nối với hồ sơ đáng ngờ không có sự nhất quán và xác tín về tiểu sử, thông tin, học vấn... Chặn và báo cáo những tài khoản mà bạn thấy có dấu hiệu khả nghi.
Tuyệt đối không trả lời các yêu cầu trợ giúp tài chính.
Cẩn thận trước việc đối phương khen ngợi quá nhiều và có những biểu hiện lãng mạn quá mức, chỉ nhằm để yêu cầu bạn cung cấp số điện thoại hoặc địa chỉ nhà/nơi làm việc dưới chiêu bài gửi hoa hoặc quà tặng.
Nếu được, hãy yêu cầu trò chuyện video trước khi gặp trực tiếp.
Nói với một người bạn thân thiết về nơi bạn sẽ đến gặp mặt với đối tượng hẹn hò online.
Gặp nhau ở nơi công cộng hoặc những địa điểm mà bạn cảm thấy thoải mái nhất.
Tin vào bản năng và trực giác của bạn.
Comments