Trong những năm qua, tình trạng ROCD (Relationship OCD - chứng ám ảnh cưỡng chế trong mối quan hệ tình cảm) bắt đầu thu hút nhiều sự chú ý từ nhiều nhà nghiên cứu vì sự ảnh hưởng của nó lên hạnh phúc của các cặp đôi. Trong bài viết này, hãy cùng LeLa Journal tìm hiểu thêm về ROCD để thấy được mức độ tác động tiêu cực của triệu chứng tâm lý này, qua đó rút ra được một số lưu ý để tránh rơi vào những trường hợp đáng tiếc.
A và B là một cặp vợ chồng yêu nhau mặn nồng - điều này không thể phủ nhận, tuy nhiên anh ấy liên tục bận tâm đến những mối quan hệ trong quá khứ của vợ mình. A dành hàng giờ để suy nghĩ về quá khứ của B. Đến mức, A bắt đầu hỏi về những người đối tác trước đây của B, tra hỏi cô về cảm xúc và chuyện chăn gối. A ghen tị với những người đàn ông này, mặc dù anh biết điều đó không giải quyết được vấn đề gì cả. Anh ấy muốn dừng những hành động này lại nhưng không thể và cả hai vợ chồng phải chịu đựng những khổ đau không có hồi kết.
Theo Tiến sĩ Guy Doron và Tiến sĩ Danny Derby, nhân vật A trong câu chuyện kể trên mắc chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế trong mối quan hệ, hay còn là ROCD (1).
Tổng quan về ROCD
1. ROCD là gì?
"Rối loạn ám ảnh cưỡng chế về mối quan hệ" (relationship obsessive compulsive disorder - ROCD) là một loại rối loạn ám ảnh cưỡng chế mới được công nhận, chủ yếu liên quan đến nỗi sợ hãi và nghi ngờ trong một mối quan hệ thân mật hoặc lãng mạn (1), (2).
Những người mắc chứng ROCD có thể trải qua những suy nghĩ sợ hãi và lo lắng dai dẳng về việc liệu đối tác của họ có đủ tiêu chuẩn phù hợp. Đồng thời, họ cũng nghi ngờ về việc liệu có cần chấm dứt mối quan hệ hay không (3).
Trường hợp A kể trên là một trong những ví dụ tiêu biểu về ROCD phổ biến khi anh bị ám ảnh (obsessive) bởi những suy nghĩ về người cũ của vợ. Khi bị những suy nghĩ đó chi phối, A bắt đầu có những hành vi cưỡng chế (compulsive) như liên hệ với những đối tác cũ của vợ để tìm hiểu, liên tục hỏi cô ấy để khẳng định chắc chắn về tình cảm của hai người.
Vậy những suy nghĩ và hành vi cưỡng chế khác có thể bắt gặp ở những người mắc ROCD là gì?
2. Nỗi ám ảnh và hành vi cưỡng chế mang danh tình yêu trong ROCD
a. Những ám ảnh chung của ROCD: Trong tình trạng này, một người có thể trải qua những nghi ngờ đến mức "ám ảnh" về bạn đời hoặc tình yêu dành cho họ. Những nỗi ám ảnh thường bắt gặp của ROCD liên quan đến việc đặt các câu hỏi liên tục về suy nghĩ và cảm xúc của đối tác của họ, bao gồm (2):
Tôi có thực sự yêu bạn đời của mình không?
Chúng tôi có thực sự thuộc về nhau không?
Tôi có đủ tốt cho người bạn đời của mình không?
Tôi nhận thấy người khác rất hấp dẫn, điều đó có nghĩa là tôi không thực sự thích bạn đời của mình phải không?
Tôi có thể nghĩ đến việc lừa dối bạn đời của mình nên tôi không thực sự bị thu hút bởi họ chăng?
Dường như lần cuối hôn nhau, tôi chẳng cảm nhận được gì cả, tình yêu đã hết hay chưa?
Bạn đời có thực sự yêu tôi không?
Tối qua lúc quan hệ, tôi không thực sự cảm thấy phấn khích!
Chắc hẳn các độc giả đã ít nhiều nghe tới series You trên nền tảng Netflix. Hành vi ám ảnh của nhân vật chính dường như cũng khá giống với mô tả ROCD phải không?
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng chỉ có chuyên gia mới có đủ năng lực và trách nhiệm để đưa ra chẩn đoán về ROCD.
b. Hành vi cưỡng chế (compulsion) chung của ROCD: Đây là những hành vi thường thấy ở một người mắc chứng ROCD, liên quan tới sự nghi ngờ, căng thẳng và đau khổ cho chính bản thân cũng như đối tác của họ. Một số hành vi cưỡng chế phổ biến liên quan đến ROCD gồm (2):
Tìm kiếm sự trấn an về tình yêu của đối tác.
Quan hệ tình dục nhằm mục đích đảm bảo rằng họ vẫn bị thu hút bởi nửa kia của mình.
Tránh gắn bó vào mối quan hệ ở hiện tại để không bị tổn thương nếu chia tay.
So sánh đối tác của bản thân với người khác để kiểm tra sức hấp dẫn của họ.
Kiểm tra tình cảm của họ dành cho bạn đời bằng cách tán tỉnh người khác.
Chấm dứt mối quan hệ của vì lo sợ rằng rằng nó không phải... định mệnh.
Những hành vi và nỗi ám ảnh mà chúng tôi đưa ra phía trên có thể dễ bắt gặp trong các mối quan hệ cặp đôi hoặc trong các... mẩu chuyện cười về sự ghen tuông khi yêu đương. Còn ở thực tế, mức độ phổ biến của ROCD như thế nào?
3. Mức độ phổ biến của ROCD
Số người mắc rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) suốt đời được ước tính là khoảng từ 2 - 3%, và trong gia đình, tỷ lệ này là khoảng từ 10 đến 11% đối với các thành viên gần gũi như cha mẹ, con cái và các anh chị em (4). ROCD là một phân nhóm thuộc OCD, còn tương đối mới và chưa được nghiên cứu đầy đủ. Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy ROCD có thể ảnh hưởng đến khoảng 6% số người mắc OCD, với tỷ lệ cao hơn ở những người đang tìm cách điều trị triệu chứng tâm lý này (5).
Nghiên cứu này diễn ra ở các nước như Israel và Úc, hiện chưa có công bố liên quan riêng ở Việt Nam. Tuy nhiên, với xu hướng chung trên toàn thế giới cộng với việc gia tăng vấn đề trong mối quan hệ như gần đây thì đất nước chúng ta cũng không nằm ngoại lệ. Bên cạnh đó, tiến trình đối phó với ROCD cần đến nhiều sự trợ giúp từ bên ngoài.
Tin vui là trong những nghiên cứu mới đây, các nhà tâm lý học đã tìm ra được một "liều thuốc" mấu chốt trong tiến trình đối phó với người mắc ROCD.
Chia sẻ trải nghiệm - chìa khóa trong chiến lược đối phó ROCD
Tiến sĩ, nhà tâm lý học lâm sàng Ran Littman chuyên điều trị ROCD. Ông là thành viên của nhóm nghiên cứu lâm sàng tập trung vào việc phát triển, nâng cao và giúp cho phương pháp điều trị ROCD có thể tiếp cận được (6).
Theo ông, nhiều người mắc ROCD vô cùng lo sợ sẽ bị mắc kẹt trong vòng đau khổ vô tận. Họ thường che giấu những suy nghĩ ám ảnh bắt nguồn từ nỗi sợ bị đối tác từ chối. Trớ trêu thay, điều này lại tạo ra khoảng cách trong mối quan hệ.
Ngược lại, việc chia sẻ trải nghiệm về những nghi ngờ có thể làm giảm bớt sự cô lập và gánh nặng đang đeo bám những người mắc ROCD. Việc tiết lộ được lên kế hoạch chu đáo thậm chí có thể giúp bình thường hóa trải nghiệm về những bất ổn trong mối quan hệ, giúp giảm bớt những lo toan của họ (6).
Dễ nhận thấy rằng việc tiết lộ ROCD cho đối tác là một vấn đề tế nhị đòi hỏi sự nhạy cảm, khéo léo và cần có nguyên tắc. Theo Tiến sĩ Ran Littman, những nguyên tắc này gọi là xây dựng lộ trình tự bạch (roadmap to disclosure), gồm có một số điều sau (7):
Phân tích lợi-hại: Điểm khởi đầu là xem xét những gì có thể mất nếu giữ kín vấn đề và những lợi ích có thể đạt được thông qua việc chia sẻ. Những thông tin này giúp mọi người đưa ra quyết định có nên bắt đầu việc này hay không.
Chia sẻ kiến thức về OCD: Đối với những người quyết định chia sẻ khó khăn với đối tác, Tiến sĩ Ran Littman khuyên rằng nên bắt đầu bằng việc đảm bảo rằng đối tác hiểu cơ bản về OCD. Việc chia sẻ kiến thức này có thể diễn ra thông qua một phiên làm việc chung với chuyên gia tâm lý hoặc thông qua các nguồn tài liệu đáng tin cậy.
Mục tiêu: Mục tiêu là giới thiệu ROCD như một tình trạng đặc trưng bởi những nỗi ám ảnh gây phiền toái, đi kèm với những hành vi thôi thúc, cưỡng chế về cả thể chất lẫn tinh thần. Nhấn mạnh đến việc trong khi một số người mắc ROCD có thể tập trung vào những lo ngại của bản thân, thì một số người khác đối mặt với những vấn đề liên quan đến mối quan hệ.
Tránh tiết lộ chi tiết cụ thể: Khi tiết lộ ROCD cho đối tác, nên tránh nói về nội dung cụ thể của những ám ảnh mà người bệnh đang gặp phải. Ngay cả những đối tác quan tâm có thể gặp khó khăn trong việc hiểu được bản chất của những vấn đề phức tạp này. Thay vào đó, nên thảo luận một cách tổng quan về các câu hỏi như: ảnh hưởng đáng lo ngại của chúng như thế nào?, cách chúng chuyển thành hành động cưỡng chế ra sao?...
Tìm đến sự trợ giúp bên ngoài: Điều quan trọng cần lưu ý rằng ROCD là một triệu chứng tâm lý phức tạp, nếu cảm thấy vấn đề này vượt quá tầm kiểm soát của bản thân, chúng ta nên đến gặp những người có chuyên môn cao để can thiệp kịp thời.
Nhưng quan trọng hơn cả, khi bạn cảm thấy bản thân hoặc những người xung quanh đang gặp vấn đề về tâm lý, hãy cố gắng tìm kiếm ý kiến của chuyên gia càng sớm càng tốt nhé.
Comentários